Sơn Hải Kinh – Tứ thánh thú

Tứ Thánh Thú bắt nguồn từ thần thoại viễn cổ, thoạt đầu được gọi là “Tứ tượng”. “Tứ tượng” là chỉ hình tượng thủy, hỏa, thổ, kim phân bố ở bốn phương. 《Dịch · Hệ Từ Thượng》 nói: “Lưỡng nghi sinh tứ tượng.” Lưỡng nghi tức âm dương hoặc trời đất. Ở thượng cổ, nhóm bốn động vật biểu thị tinh tượng trên bầu trời bốn vùng lớn Đông Nam Tây Bắc là Đông Long, Nam Điểu, Tây Hổ, Bắc Quy Xà (Vũ); đồng thời cũng là thần linh bốn phương trong thần thoại cổ đại Trung Quốc.

Thời kì xuân thu chiến quốc, bởi vì học thuyết ngũ hành thịnh hành, căn cứ vào quan hệ tương xứng của ngũ hành và ngũ sắc trong《Hoàng Đế Nội Kinh, Mộc là màu xanh, là vẻ nảy mầm của cây cối lá cây; Hỏa là màu đỏ thẫm, là vẻ bốc cháy của đống lửa; Thổ là màu vàng, là vẻ màu mỡ của đất đai; Kim là màu trắng, là vẻ bóng loáng của kim loại; Thủy là màu đen, là vẻ bao la của vực thẳm, do đó “Tứ tượng” cũng được phối màu trở thành Thanh Long, Bạch Hổ, Chu Tước, Huyền Vũ. Thời kì Lưỡng Hán, Tứ tượng biến đổi trở thành thần linh mà đạo giáo thờ phụng, vì vậy Tứ Thánh Thú cũng được gọi là Tứ Linh Thú. Thanh Long của phương Đông có ngũ hành thuộc Mộc màu xanh, Chu Tước của phương Nam có ngũ hành thuộc Hoả màu đỏ, Bạch Hổ của phương Tây có ngũ hành thuộc Kim màu trắng, Huyền Vũ của phương Bắc có ngũ hành thuộc Thủy màu đen, trung tâm vô cực thuộc Thổ màu vàng.

1. Thanh Long

Trong truyền thuyết Trung Hoa, tứ Thánh Thú được nhắc đến gồm có: Đông Phương Thanh Long 东方青龙, Tây Phương Bạch Hổ 西方白虎, Bắc Phương Huyền Vũ 北方玄武, Nam Phương Chu Tước 南方朱雀. Thanh Long chính là thánh thú chưởng quản phương Đông.
Trong thiên văn, Thanh Long chỉ cung gồm 7 chòm sao phương đông trong Nhị thập bát tú, đó là:
Giác Mộc Giảo (sao Giác), Cang Kim Long (sao Cang), Đê Thổ Lạc (sao Đê), Phòng Nhật Thố (sao Phòng), Tâm Nguyệt Hồ (sao Tâm), Vĩ Hỏa Hổ (sao Vĩ), Cơ Thủy Báo (sao Cơ). Trong đó Giác là hai sừng của rồng, Cang là cổ của rồng, Đê là chân trước của rồng, Phòng là bụng của rồng, Tâm là tim của rồng, Vĩ là đuôi của rồng, Cơ là phân của rồng. Bảy chòm sao này xuất hiện giữa trời tương ứng với mùa xuân. Thanh Long là linh vật thiêng liêng bậc nhất trong Tứ thánh thú, thời cổ đại gọi là Thương Long, có hình tượng rồng (long, 龍), có màu xanh (thanh, 青) màu của hành Mộc ở phương Đông, do đó tương ứng với mùa xuân.

2. Bạch Hổ

Ở trong bốn loài thánh thú, được nhắc đến cùng với Thanh Long chính là Bạch Hổ, là thánh thú chưởng quản phương Tây.
Bạch Hổ có hình tượng con hổ (虎), có màu trắng (bạch, 白) là màu của hành Kim ở phương Tây, do đó tương ứng với mùa thu. Bạch Hổ là Chiến Thần, cũng là thần sát phạt, thánh thú thuộc tính Kim, có sẵn rất nhiều loại thần lực như trừ tà, giải trừ tai họa, cầu sung túc, trừng ác, phát tài làm giàu, hỉ kết lương duyên v.v.
Bảy chòm sao đại biểu cho Bạch Hổ nằm ở phía tây: Khuê, Lâu, Vị, Mão, Tất, Chủy, Sâm. Màu trắng trong ngũ hành đại biểu cho thuộc tính Kim, cho nên gọi nó là Bạch Hổ không phải bởi vì nó là màu trắng, mà là gọi từ trong ngũ hành.
Ở trong suy nghĩ của cổ nhân, hổ là loài động vật vừa đáng sợ lại vừa đáng kính. Đáng sợ chính là nó có thể sẽ ăn súc vật, con người. Đáng kính chính là nó cực kỳ uy mãnh, có thể trừ tà. Ở trong một ít sách cổ cũng có miêu tả tương tự, thí dụ như 《Phong Tục Thông Nghĩa · Tự Điển》 của Ứng Thiệu thời Đông Hán: “Vẽ hổ ở cửa, quỷ không dám vào”, “Con hổ, vật dương, đứng đầu muôn thú. Có năng lực bắt giữ áp chế nhuệ khí, cắn ăn quỷ mị. Người thời nay đột nhiên gặp xấu, đun da hổ uống. Chạm vuốt nó, cũng có thể trừ ác. Nghiệm đúng như vậy.”

3. Chu Tước

Chu Tước là linh vật thiêng liêng có tượng là hình con chim sẻ (tước 雀), có màu đỏ (chu, 朱) là màu của hành Hỏa ở phương Nam, do đó tương ứng với mùa hạ.
Chu Tước còn được gọi là Huyền Điểu 玄鸟, cách gọi Huyền Điểu được ghi chép ở trong 《Thi Kinh · Thương Tụng · Huyền Điểu》: “Thiên mệnh Huyền Điểu, hàng nhi sinh Thương, tha Ân thổ mang mang. Cổ đế mệnh vũ thang, chính vực bỉ tứ phương.” Ý đoạn này là triều đại Ân Thương nói tổ tiên của mình —— Tiết 契 là do Huyền Điểu sinh ra, do đó lập nên nhà Thương cường đại, Huyền Điểu cũng liền trở thành thủy tổ của dân Thương.
Bảy chòm sao đại biểu cho Chu Tước ở phương Nam gồm có: Tỉnh, Quỷ, Liễu, Tinh, Trương, Dực, Chẩn.
Truyền thuyết kể rằng có mười con Quạ ba chân đậu trên cây phù tang đứng sừng sững ở bên bờ Đông Hải, chúng nó đều là con trai của Đông Phương Thần Đế Tuấn, mỗi ngày thay phiên bay lên trời ngao du nô đùa, ánh sáng mà Quạ ba chân phát ra chính là mặt trời mà mọi người nhìn thấy. Về sau có một ngày, Quạ ba chân không nghe theo chỉ thị của Đông Phương Thần, cùng nhau chạy lên trời chơi đùa. Giữa bầu trời lập tức xuất hiện mười mặt trời, cây cỏ trên đất đều bị đốt cháy khét, mọi người vì trốn tránh sự nóng bức không thể làm gì khác hơn là sống ở trong sơn động, buổi tối mới đi ra ngoài tìm kiếm thức ăn. Thần Đế Tuấn vì trừng phạt mười đứa con của ông, ban cho Thiên Thần Hậu Nghệ một thanh trường cung màu đỏ và một túi mũi tên màu trắng, sai Hậu Nghệ đến nhân gian giáo huấn mười đứa con của mình một chút.
Nhưng mà những con Quạ ba chân này không coi Hậu Nghệ ra gì, vẫn như cũ cùng nhau lên trời đùa giỡn nô đùa. Hậu Nghệ giận dữ, giương cung lắp tên bắn rơi chín con Quạ ba chân. Quạ ba chân chết mất chín con, mặt đất hoàn toàn nguội đi, nhân dân trên đất đều rất vui vẻ. Thần Đế Tuấn biết được Hậu Nghệ đã bắn chết chín đứa con của mình, liền nổi trận lôi đình, không bao giờ không cho phép Hậu Nghệ trở về thiên đình nữa. Con Quạ ba chân còn lại kia liền được gọi là Chu Tước, mỗi ngày đều phải bay lên trời chiếu sáng cho mọi người, không được phép nghỉ ngơi nữa.

4. Huyền Vũ

Huyền Vũ là do rùa và rắn tổ hợp mà thành thánh thú, ban đầu Huyền Vũ 玄武 được gọi là Huyền Minh 玄冥. Vũ 武 có nghĩa là màu đen; Minh 冥 có nghĩa là Âm 阴.
Huyền Vũ còn có nghĩa là rùa đen. Sau này, hàm nghĩa của Huyền Minh không ngừng mở rộng, rùa sinh sống ở giang hà hồ hải, thế là Huyền Minh liền trở thành Thủy Thần tượng trưng cho Thủy; rùa đen trường thọ, thế là Huyền Minh trở thành tượng trưng cho sự trường sinh bất lão.
Bảy chòm sao đại biểu Huyền Vũ chưởng quản phương Bắc gồm có: Đẩu, Ngưu, Nữ, Hư, Nguy, Thất, Bích. Người dân thời thượng cổ có rất nhiều loại cách nói giải thích Huyền Vũ. Trong 《Lễ Ký · Khúc Lễ Ký》 có ghi: “Ngôi thứ, Chu Điểu trước Huyền Vũ sau…” Trong 《Sở Từ · Viễn Du》Hồng Hưng Tổ bổ chú: “Huyền Vũ, gọi là Quy Xà. Ở phương bắc, do đó gọi Huyền. Thân có vảy giáp, do đó gọi Vũ.” Trong quyển 10 《Văn Tuyển》, 《Tư Huyền Phú》 của Trương Hành cũng nói: “Huyền Vũ trú trong mai, Đằng Xà tự uốn lượn.” 《Hậu Hán Thư · Vương Lương Truyện》 viết: “Huyền Vũ, tên của Thủy Thần.”

(Trích nguồn: https://niemlam.wordpress.com/)